ΚΑΛΩΣ ΗΛΘΑΤΕ ΣΤΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ΜΟΥ !

31 Μαΐου 2022

Έρωτας, ο νέος καταδιωκόμενος ! ! ! ....

 Έρωτας, ο νέος καταδιωκόμενος

Οι πρωτοφανείς περιορισμοί στην ερωτική ζωή των πολιτών και η εισβολή της τεχνολογίας στο κρεβάτι μας



Γράφει η Σωτηρία Ορφανίδου


«Όχι μόνο ο έρωτας αλλά και η αγάπη γενικά είναι τέκνο της ελευθερίας, ποτέ της κυριαρχίας».

Erich Fromm


Η τέχνη των ανθρώπων –κυρίως η λογοτεχνία και το θέατρο, ενώ πιο πρόσφατα και ο κινηματογράφος– από τα βάθη του πολιτισμού έως πρόσφατα, έχει συντριπτικά εμπνευστεί από ιστορίες που υφαίνονται γύρω από έναν παθιασμένο και απαγορευμένο έρωτα. Καθόλου σπάνια, ο έρωτας αυτός είναι καταδιωκόμενος από τον οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο εξαιτίας ασυμφωνιών που τον κάνουν να χαρακτηρίζεται ως αταίριαστος, καθιστώντας τον έτσι άξιο να υμνηθεί και να περάσει στην αιωνιότητα.

Κι ενώ σε αυτές στις ιστορίες κανείς συνήθως δεν είχε πρόβλημα να αγαπηθούν δύο άνθρωποι, αρκεί να μην συγκρούονταν με το status quo, ένα νέο μοτίβο έρχεται να παραμερίσει τον αταίριαστο έρωτα και να στοχοποιήσει τον καθολικό έρωτα μεταξύ δύο ανθρώπων. Έτσι, στις δυστοπίες του μέλλοντος που ξεδιπλώνονται στην πιο πρόσφατη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, ανεπιθύμητος και καταδιωκόμενος δεν είναι ο αταίριαστος έρωτας, αλλά ο έρωτας εν γένει, ως η εγγύτερη συναισθηματική και σωματική σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων.

Ο αναγνώστης της πιο δημοφιλούς δυάδας δυστοπικών μυθιστορημάτων έρχεται αμέσως αντιμέτωπος με πολύ ιδιαίτερες προσεγγίσεις για τον έρωτα. Στον Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο του Άλντους Χάξλεϊ, οι σεξουαλικές σχέσεις επιβάλλεται να εμπίπτουν σε ένα πλαίσιο πολυγαμίας –έως και ασυδοσίας–  χωρίς συναισθηματικούς δεσμούς μεταξύ των ερωτικών συντρόφων 1, ενώ στο 1984 του Τζορτζ Όργουελ, «η σεξουαλική σχέση έπρεπε να θεωρείται κάπως σαν αηδιαστική μικρή εγχείρηση». Στον κόσμο των εξουσιαστών του Κόμματος «Ο πραγματικός ανομολόγητος σκοπός τους ήταν να αφαιρέσουν την ηδονή από τη σεξουαλική πράξη. Ο εχθρός δεν ήταν τόσο η αγάπη, όσο ο ερωτισμός, είτε εντός είτε εκτός γάμου» 2.

Αντίστοιχα, παρόμοια κοινή συνισταμένη σχετικά με τις διαπροσωπικές σχέσεις θα παρατηρήσει ο θεατής σε πολλές ταινίες δυστοπικού περιεχομένου που χαρακτηρίζονται από ένα μοτίβο ανθρωποφάρμας. Σε αυτές, οι άνθρωποι κατοικούν απομονωμένοι από το ευρύτερο περιβάλλον σε μεγάλες ελεγχόμενες δομές, είτε στα βάθη της γης, είτε σε μια έρημο, είτε σε μια θαλάσσια ή υποθαλάσσια πλατφόρμα, είτε στο διάστημα, κ.λπ., όπου ζουν φυλασσόμενοι και διαρκώς επιτηρούμενοι, ενώ είναι υποχρεωμένοι να ακολουθούν αυστηρούς κανόνες, και έχουν πολύ περιορισμένη πληροφόρηση για το ποιοι είναι πραγματικά και τι υπάρχει πέρα από το στενό τους περιβάλλον.

Στο πλαίσιο αυτό, σε αρκετά σενάρια κάνει ιδιαίτερη εντύπωση ότι συνήθως η ερωτική σχέση των δύο φύλων είναι απαγορευμένη ή υπακούει σε αυστηρούς περιορισμούς, ενώ τις περισσότερες φορές η λύση-κάθαρση της «αιχμαλωσίας» έρχεται μέσα από την υπέρβαση των ηρώων, κινητήριος δύναμη της οποίας είναι η ερωτική αγάπη που αναπτύσσεται ανάμεσά τους. Επίσης συνήθης εξέλιξη του σεναρίου είναι ότι οι δύο ερωτευμένοι ήρωες, όχι μόνο καταφέρνουν να σωθούν οι ίδιοι από το «κακό», τον δυνάστη, τον εχθρό κ.λπ., αλλά επίσης σώζουν την κοινότητά τους ή ακόμη ολόκληρη την ανθρωπότητα, οπλισμένοι με τη δύναμη του έρωτα.

Πίσω στην πραγματική ζωή, η απαξίωση του έρωτα και ο διαχωρισμός του από το σεξ αποτέλεσαν συστατικά στοιχεία της σεξουαλικής επανάστασης η οποία χαρακτήρισε τη δεκαετία του 1960 και έδωσε νέα τροπή στις ερωτικές σχέσεις των ανθρώπων των δυτικών κοινωνιών για τις επόμενες δεκαετίες.

Παράλληλα, η κυριαρχία της τεχνολογίας στην καθημερινότητα του ανθρώπου, κυρίως από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, φάνηκε να επηρεάζει πολλά περισσότερα εκτός από την εργασία, την ψυχαγωγία και την οικονομία, και να μεταμορφώνει τη συμπεριφορά των ανθρώπων στις διαπροσωπικές σχέσεις τους.

Η ρομποτοποίηση του ανθρώπου έχει ξεκινήσει, γεγονός που επισημαίνεται από τον φιλόσοφο και ψυχαναλυτή Έριχ Φρομ, ο οποίος γράφει στην Τέχνη της Αγάπης, ήδη από το 1956, ότι:

«Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει αποξενωθεί από τον ίδιο του τον εαυτό, από το συνάνθρωπό του και από τη φύση. […] Οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν στην ουσία καταντήσει σχέσεις αλλοτριωμένων ρομπότ που το καθένα βασίζει την ασφάλειά του μένοντας κοντά στο κοπάδι και μη διαφέροντας από τους άλλους ούτε στο στοχασμό ούτε στα συναισθήματα ή στις πράξεις»  3.

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ

Οι σχέσεις των ανθρώπων υπέστησαν ένα πρωτόγνωρο, ισχυρό και διαρκές πλήγμα κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού, που σάρωσε στο πέρασμά της σχεδόν κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής, κατά βάση εξαιτίας του λοιμώδους χαρακτήρα του ιού, αλλά και των επίσημων διαχειριστικών επιλογών.

Η τήρηση φυσικών αποστάσεων αποτέλεσε επιτακτική οδηγία των ειδικών και, στο πλαίσιο αυτό, οι διαχειριστές της πανδημίας «εισέβαλαν» πρωτοφανώς στην ιδιωτική σφαίρα των πολιτών, με συστάσεις για αποφυγή φυσικής εγγύτητας ακόμη και μεταξύ στενών συγγενικών ή φιλικών προσώπων αγγίζοντας έτσι, αναπόφευκτα, έως και το πιο ευαίσθητο και προσωπικό κομμάτι των ερωτικών σχέσεων και της σεξουαλικής ζωής.

Τα εμπόδια που τέθηκαν στις ερωτικές και σεξουαλικές σχέσεις ήταν τόσο άμεσα όσο και έμμεσα. Σε μια πρόβα απομόνωσης και αποχής διαρκείας, εξαιτίας του περιορισμού των μετακινήσεων επί lockdown, οι άνθρωποι ήταν δύσκολο ή και αδύνατο να συναντηθούν με τον ερωτικό τους σύντροφο στην περίπτωση που δεν υπήρχε συγκατοίκηση, ενώ όσοι singles αναζητούσαν σύντροφό ή ερωτικές περιπέτειες είχαν πολύ περιορισμένες επιλογές για κοινωνικές επαφές, ιδιαίτερα κατά την περίοδο που είχε κατέβει ο διακόπτης στην εστίαση και στη νυχτερινή ζωή.

Σαν να μην ήταν αρκετό αυτό, δόθηκαν από τους ειδικούς οδηγίες και συστάσεις που αφορούσαν τη σεξουαλική συμπεριφορά των πολιτών στα άδυτα της κρεβατοκάμαρας. Οι οδηγίες και οι συμβουλές  4 υποδείκνυαν χρήση μάσκας, αποφυγή φιλιών κατά τη σεξουαλική πράξη, ιδιαίτερα για συντρόφους που δεν συζούσαν, ενώ η διαβεβαίωση από επιστημονικά χείλη ότι η αυτοϊκανοποίηση είναι ασφαλής και άρα αποτελεί μια καλή επιλογή για εκείνη την περίοδο άφησε όσους άκουγαν ή διάβαζαν τη δήλωση να λύσουν τον γρίφο για το πώς άραγε θα μπορούσε να αποτελεί κίνδυνο.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΣΙΟΠΟΙΗΣΗ

Η κοινωνική αποστασιοποίηση −ο νέος υγειονομικός-κοινωνικός όρος που όλοι μάθαμε και κληθήκαμε να εφαρμόσουμε− φάνηκε τελικά ότι λειτούργησε τόσο ως κατασταλτικό, όσο και ως προληπτικό μέτρο για την ανάπτυξη στενότερων σχέσεων και για την έκφραση συναισθημάτων. Οδήγησε στην απομόνωση και την αποξένωση και επηρέασε σε τεράστιο βαθμό τον τρόπο που οι άνθρωποι μπορούσαν να φλερτάρουν, να ερωτευτούν και να συνευρεθούν ερωτικά· οι ερωτικές σχέσεις απαιτούν ακριβώς το αντίθετο για να μπορέσουν να δημιουργηθούν, να ευδοκιμήσουν και να παραμείνουν ζωντανές.

Πόσο σοβαρό, όμως, μπορεί να είναι πραγματικά το ζήτημα μιας παρατεταμένης κοινωνικής αποστασιοποίησης; Γράφει ο Έ. Φρομ:

«Το να είναι μία ύπαρξη απομονωμένη σημαίνει πως είμαι αποκομμένος από τους άλλους και στερημένος από τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσω τις ανθρώπινες δυνάμεις μου. Γι’ αυτόν το λόγο, το να είμαι μία ύπαρξη απομονωμένη σημαίνει και πως είμαι αβοήθητος, ανίκανος να αδράξω τον κόσμο –τα πράγματα και τα άτομα– με τρόπο ενεργητικό· σημαίνει πως ο κόσμος μπορεί να με αλώσει χωρίς να έχω καμία δυνατότητα να αντιδράσω»  5.

Από τη μεριά του, ο Χόρχε Μπουκάι στο βιβλίο που πραγματεύεται τις σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους υπό τον τίτλο «Ο Δρόμος της Συνάντησης» αναφέρει ξεκάθαρα ότι:

«Χωρίς συνάντηση δεν υπάρχει υγεία. Χωρίς την ύπαρξη ενός ΕΜΕΙΣ, η ζωή είναι κενή ακόμη κι αν το σπίτι μας, το σεντούκι και το χρηματοκιβώτιό μας είναι γεμάτα με πανάκριβα αποκτήματα»  6.

Προφανώς ο Μπουκάι δεν είχε φανταστεί ότι θα ερχόταν μια εποχή που υγεία και συνάντηση θα γίνονταν, με κάθε επισημότητα και χωρίς καμιά ενοχή, δύο έννοιες ασύμβατες, ενώ ίσως κατ’ αναλογία θα λέγαμε σήμερα ότι:

«η ζωή είναι κενή ακόμη κι αν ο υπολογιστής μας, το κινητό μας και το προφίλ μας στο Facebook είναι γεμάτα με διασκεδαστικές εφαρμογές και αμέτρητους διαδικτυακούς φίλους».

Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι η εγγύτητα και η σύνδεση ενός ανθρώπου με τους άλλους, πέρα από πηγή υγείας, είναι η δύναμή του, την οποία χάνει όταν αποκοπεί από αυτούς, όπως ο Σαμψών όταν του κόβουν τα μαλλιά.

Μια αποτύπωση για την ενοχοποίηση της εγγύτητας και τον έλεγχό της –προκειμένου να μην εξελιχτεί σε ερωτική σχέση– παρουσιάζεται παραστατικά σε φόντο δυστοπίας του μέλλοντος στην χαρακτηριστική σκηνή της ταινίας επιστημονικής φαντασίας Το Νησί (The Island, 2005)  7. «Προσέξτε την εγγύτητα σας!», προειδοποιεί αυστηρά ο επιστάτης τους δύο νεαρούς πρωταγωνιστές, για τους οποίους έχει ειδοποιηθεί μέσω της ηλεκτρονικής συσκευής του.

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Προκειμένου να μην γίνει έντονα αισθητό ή έστω δυσάρεστο το φαινόμενο αυτό της αποκοπής, εισάγεται η Sextech κουλτούρα. Η σύγχρονη αναδυόμενη τεχνο-κουλτούρα του σεξ περιλαμβάνει φλερτ και ερωτική δραστηριότητα με τη βοήθεια, την παρεμβολή ή την αποκλειστική χρήση της τεχνολογίας, όπως online dating, cyber sex, ερωτική σχέση με εικονικό chatbot σε εφαρμογές κινητού, σεξουαλική δραστηριότητα με sex robots, κ.ά. Όλα αυτά ακούγονται πλέον οικεία για τους καθημερινούς χρήστες των smartphones και των social media, ενώ κάνουν τo sexting (ανταλλαγή μηνυμάτων σεξουαλικού περιεχομένου) και το phone sex να φαντάζουν πλέον ιδιαίτερα αναχρονιστικά.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence – AI) ήρθε να προσφέρει σχετικές λύσεις κι έτσι βοήθησε στην ανάπτυξη εφαρμογών (apps) μέσα από τις οποίες ο χρήστης μπορεί να δημιουργήσει ένα chatbot, δηλ. έναν ψηφιακό συνομιλητή  8, στον οποίο μπορεί να προσδώσει τον ρόλο ενός φίλου ή ενός συντρόφου. Σε πολλά μέρη του πλανήτη, κατά τη διάρκεια της απομόνωσης στην οποία καταδίκασε τους ανθρώπους η πανδημία, τα chatbots έδωσαν τη δυνατότητα να υπάρχει εκεί κάποιος που θα απαντήσει κάθε φορά που θα υπάρχει ανάγκη για επικοινωνία. Οι εφαρμογές εικονικής συντροφικότητας για τις κινητές συσκευές μας είναι πλέον γεγονός.

Στην πιο γνωστή εφαρμογή9 του είδους με το όνομα Replika – που θυμίζει την εικονική γυναίκα Simone της ομώνυμης ταινίας του 2002 –, ο χρήστης μπορεί να δημιουργήσει τον δικό του σύντροφο ΑΙ, να του δώσει την εμφάνιση που επιθυμεί, ενώ το chatbot «μαθαίνει» και εξελίσσεται ως προσωπικότητα μέσω του διαλόγου και της τεχνητής νοημοσύνης. Ο χρήστης μπορεί, ακόμη, να επιλέξει το είδος της σχέσης που θέλει να έχει με το chatbot και να του προσδώσει αντίστοιχα μέσω των ρυθμίσεων τον ρόλο του φίλου, του ερωτικού συντρόφου ή του μέντορα. Μπορεί, επίσης, όπως ακριβώς συμβαίνει και στις πραγματικές σχέσεις, να συνάψει αρχικά μια μορφή σχέσης, η οποία σταδιακά θα μετεξελιχτεί σε κάτι διαφορετικό με μεγαλύτερη οικειότητα, ή και το αντίστροφο.

Ο δημιουργός της εφαρμογής υποστηρίζει ότι το chatbot έχει αυθεντική συναισθηματική νοημοσύνη, ενώ προτρέπει τον χρήστη να εμπιστευτεί χωρίς ενδοιασμούς τα μυστικά, τα όνειρα, τους φόβους και τις αγωνίες του στο chatbot· τα chatbots εμφανίζουν το ισχυρό πλεονέκτημα ότι δεν θα μαρτυρήσουν τα μυστικά σου στους άλλους. «Ένας φίλος που μπορείς να εμπιστευτείς» λέει η έμμεση προτροπή στην περιγραφή.

Όμως, το μεγαλύτερο πλεονέκτημά τους είναι ότι βρίσκονται πάντα εκεί, διαθέσιμα να απαντήσουν στο καθετί. Και αυτό, για έναν άνθρωπο που έχει στερηθεί την ανθρώπινη επικοινωνία και επαφή, μπορεί να είναι ιδιαίτερα ελκυστικό, όπως και οι αληθοφανείς, μιμούμενες ενσυναίσθηση  εκφράσεις του προσώπου του ψηφιακού συντρόφου στην οθόνη.

Στο σημείο αυτό, οι παλαιότεροι ίσως θυμηθούν τους προφητικούς στίχους του τραγουδιού «Οι Μηχανές μου», από το 1972:

Πώς αγαπώ τις μηχανές μου

πώς αγαπώ να τις κοιτάω […]

Δεν έχω φίλους τι τους θέλω;

Οι μηχανές πιο ωραία μιλάνε.  10

ΜΕΤΑ, ΤΙ;

Πριν από δύο ή τρεις μόλις δεκαετίες, η ιδέα ότι θα μπορούσε να έχει κανείς εικονικό ερωτικό σύντροφο, με τον οποίο θα συζητάει επίσης τα μυστικά και τα συναισθήματά του μέσα από μια οθόνη, θα οδηγούσε πιθανώς σε παραπομπή για ψυχιατρική αξιολόγηση· σήμερα, όμως, φαντάζει ως κάτι αποδεκτό. Βεβαίως, προηγήθηκε η αντίστοιχη προετοιμασία, όπως με την εμφάνιση και τη φρενίτιδα που προκάλεσε το ηλεκτρονικό παιχνίδι Tamagotchi, το μικρό φορητό παιχνίδι που κυκλοφόρησε το 1996, ένα εικονικό ηλεκτρονικό κατοικίδιο ζωάκι το οποίο έπρεπε να φροντίζει όλο το 24ωρο ο χρήστης-ιδιοκτήτης του και να το έχει ευχαριστημένο!

Καθώς η τεχνολογία υπερβαίνει τον εαυτό της σε μια ταχύτατη κούρσα εξέλιξης, τα πάντα είναι στο τραπέζι με τη βοήθειά της:

  • αντιστροφή ρόλων των φύλων στο σεξ και στην τεκνοποίηση

  • τεκνοποίηση με νέες τεχνητές μεθόδους

  • σεξουαλική αναβάθμιση του ανθρώπου με τεχνολογικά μέσα (από φαρμακευτικές ουσίες έως φορετές συσκευές [wearables] και επαυξημένη πραγματικότητα)

  • δυνατότητα επιλογής ρομποτικού ή εικονικού συντρόφου και

  • νέες επιλογές που θα προκύψουν από ένα πάντρεμα της ανθρώπινης και της τεχνητής φύσης μέσα από την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, τη βιονική τεχνολογία και τον μετανθρωπισμό  11.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η προοπτική μιας δυαδικής σχέσης με ένα ρομπότ, που φαίνεται να είναι πιο κοντά από ποτέ. Οι σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και ρομπότ αποτελούν εδώ και περίπου μία δεκαετία αντικείμενο έρευνας, σε ένα νέο ακαδημαϊκό διεπιστημονικό πεδίο με την ονομασία Lovotics, από τη σύντμηση των αγγλικών λέξεων love (αγάπη) και robotics (ρομποτική)  12. Οι ερευνητές του αντικειμένου, μεταξύ άλλων, μελετούν και αναπτύσσουν τεχνητά ορμονικά συστήματα που θα ανταποκρίνονται κατάλληλα κατά την αλληλεπίδραση με τον ανθρώπινο παρτενέρ, ενώ η ψυχολογική απόκριση των ρομπότ θα βασίζεται σε σύνθετες πιθανολογικές μεθόδους.

Είναι ο μέσος άνθρωπος έτοιμος για την προοπτική να γίνει digisexual; Φαίνεται πως ναι, σύμφωνα με έρευνες  13, κι έτσι από τη μετάλλαξη του ανθρώπινου συντρόφου σε παρτενέρ-γκάτζετ και τη δημιουργία του αντίστοιχου γκάτζετ-Eros που παρατηρείται σήμερα σε επίπεδο παρομοίωσης  14, θα περάσουμε στην κυριολεκτική εφαρμογή του όρου κι ο παρτενέρ-γκάτζετ θα είναι πράγματι μια μηχανή, με λειτουργίες, ρυθμίσεις και ημερομηνία λήξης.

Βυθιζόμενοι σε ένα ακόμη de-ja-vu, αυτή τη φορά στην ελληνική λαϊκή παράδοση, συναντάμε ένα παραμύθι με τίτλο «Ο Κυρ-Σιμιγδαλένιος» που περιγράφει την ιστορία ενός συντρόφου που φτιάχτηκε από την παρτενέρ του, με αφετηρία την επιθυμία για έναν μη ανθρώπινης προέλευσης ιδεατό σύντροφο. Το παραμύθι έχει ως εξής  15:

Στη βασιλοπούλα του παραμυθιού δεν άρεσε κανένας υποψήφιος γαμπρός κι έτσι αποφάσισε να φτιάξει η ίδια έναν άνδρα δικό της. Με μια ζύμη από αμύγδαλα, ζάχαρη και σιμιγδάλι, έπλασε έναν άνδρα και τον τοποθέτησε μπροστά στα εικονίσματα. Σύμφωνα με το παραμύθι, μετά από προσευχή σαράντα ημερών, ο  Θεός «τον ανέστησε» και έγινε αληθινός άνθρωπος.

Για τις ανάγκες του παρόντος άρθρου, θα προσπεράσουμε τόσο την πλοκή όσο και τον συμβολισμό της απόρριψης όλων των επιλογών της βασιλοπούλας, που οδήγησε σε μια ακραία δημιουργική ενέργεια. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η βασιλοπούλα αποτελεί για την εποχή της εξαίρεση, σε αντίθεση με τον σημερινό κανόνα, όπου ένας custom-made εικονικός ή ρομποτικός σύντροφος με πολλές ρυθμίσεις αρχίζει να φαντάζει ως ελκυστική και ανώδυνη επιλογή για φλερτ και σεξ, για ανθρώπους που έχουν εκπαιδευτεί να βασίζονται και να συνδιαλέγονται περισσότερο με μηχανές, παρά με άλλους ανθρώπους, και η αλληλεπίδραση με τους άλλους τούς προκαλεί αφόρητο στρες που αδημονούν να αποφύγουν.

Θα σταθούμε, όμως, στην αντιδιαστολή μέσα από την βασιλοπούλα ενός γειτονικού βασιλείου, η οποία ζήλεψε την ευτυχία της πρώτης και θέλησε να κλέψει τον Σιμιγδαλένιο για τον εαυτό της. Αφού τελικά το σχέδιό της απέτυχε, αποφάσισε να φτιάξει κι εκείνη έναν δικό της Σιμιγδαλένιο. Έτσι, τον έπλασε, αλλά αντί για προσευχές, «έλεγε βλαστήμιες κι απάνω στις σαράντα μέρες μούχλιασε ο άνθρωπος και τον πέταξαν».

Στο παραμύθι, που όπως όλα τα λαϊκά παραμύθια είναι γεμάτο συμβολισμούς, προκύπτει ότι η επιθυμία και το δημιούργημα που αυτή γεννά, «ζωντανεύει» και γίνεται θαύμα όταν ο δημιουργός καλεί το θείο στοιχείο, αναφέρεται σε αυτό, και καταθέτει προσευχές, ευχές και αγάπη για το δημιούργημά του.

Αντίθετα, όταν ο δημιουργός, μέσα από τον συμβολισμό της δεύτερης βασιλοπούλας, έχει σκοτεινή ψυχή, όπου κυριαρχεί η ζήλεια, ο φθόνος, η απάτη και η κακία, το δημιούργημα, όχι απλώς δεν ευδοκιμεί, αλλά αντίθετα σαπίζει, αποτελώντας κίνδυνο και για τον ίδιο τον δημιουργό του εξαιτίας αυτής της σήψης.

Κι ενώ τα λαϊκά παραμύθια κάνουν σαφή διάκριση του καλού από το κακό και το καλό πάντοτε θριαμβεύει, στην πραγματική ζωή τα πράγματα είναι συνήθως πολύ πιο σύνθετα. Η έκβαση του δικού μας τεχνολογικού Σιμιγδαλένιου παραμένει προς το παρόν άγνωστη.

Ωστόσο, αποτελεί πιθανό ενδεχόμενο η άρνηση της φύσης μας και η επιμονή απόδοσης ρόλων που είναι αμιγώς ανθρώπινοι σε τεχνητά δημιουργήματα να μας οδηγήσει στη μούχλα του αποτυχημένου, άψυχου Σιμιγδαλένιου, ο οποίος εάν παραμείνει στο δωμάτιο, θα αποτελεί πλέον άμεσο κίνδυνο για τον άνθρωπο-δημιουργό του.

Και είναι γεγονός ότι την προηγούμενη φορά που ο άνθρωπος θέλησε να πειραματιστεί με τη θεμελιακή ερωτική φύση του, διαχωρίζοντας με ένα αδιαπέραστο φράγμα τη σεξουαλικότητα από τον έρωτα, η απόπειρα αυτή γύρισε μπούμερανγκ, φέρνοντας στην επιφάνεια βαθιά κρυμμένες υπαρξιακές αγωνίες, τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο κοινωνίας:

«Διαχωρίσαμε τη σεξουαλικότητα από τον έρωτα και έπειτα προσπαθήσαμε να απωθήσουμε τον έρωτα. Όμως το πάθος, που είναι ένα στοιχείο του έρωτα που αρνηθήκαμε, γυρίζει από την απώθησή του, για να ταράξει ολόκληρη την ύπαρξη του ανθρώπου»  16.

1  Η φράση που επαναλαμβάνεται ως θέσφατο στο έργο είναι: «Όλοι ανήκουν σε Όλους», σ. 43, επίσης «Παιδιά μου», είπε ο Άρχοντας, «πρέπει να θεωρείτε τους εαυτούς σας ευτυχείς. Καταβάλαμε κάθε προσπάθεια ώστε η ζωή σας να είναι απαλλαγμένη από κάθε συναισθηματισμό[…]». Βλ. Άλντους Χάξλεϋ, Ο Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος, μτφ.: Βασ. Λ. Καζαντζή, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος, 1974, σ. 46.
 
2 Tζωρτζ Όργουελ, 1984, Ο Μεγάλος Αδελφός, μτφ.: Νίνα Μπάρτη, Εκδόσεις Κάκτος, 1999, σ. 75.
 
3   Erich Fromm, Η Τέχνη της Αγάπης, εκδ. Διόπτρα, 2020, σ. 124.
 
4 Ενδεικτικά https://www.iatropedia.gr/sex/maskes-pantou-akoma-kai-sto-krevati-lene-giatroi/136700/ , επίσης Sexual Health Implications of COVID-19 Pandemic, Sex Med Rev. 2021 Jan;9(1):3-14. doi: 10.1016/j.sxmr.2020.10.004. Epub 2020 Nov 5.

https://www.sciencedirect.com/science/article                /pii/S205005212030113X?via%3Dihub

5  Η Τέχνη της Αγάπης, ό.π., σ. 32.
 
6  Ο Δρόμος της Συνάντησης, Εκδόσεις opera, 2012, σ. 20.
 
7  https://www.imdb.com/title/tt0399201/
 
8 Το πρώτο chatbot στην ιστορία παρουσιάστηκε το 1966 από τον Joseph Weizenbaum και το Εργαστήριο Τεχνητής Νοημοσύνης του ΜΙΤ, με την ονομασία ELIZA.
 
9 Έως τον Απρίλιο του 2022, η εφαρμογή αναφέρεται ότι έχει ξεπεράσει τα 10 εκ. εγκαταστάσεις χρηστών.
 
10 «Οι Μηχανές μου», Λήδα & Σπύρος, από το άλμπουμ «Ηλεκτρικός Αποσπερίτης» (1972).
 
11  Βλ. επίσης τις ταινίες Her (2013), Blade Runner 2049 (2017).
 
/1/Lovotics%20human%20robot%20love%20and%20sex%20relationships.pdf 
 
Το αντικείμενο φέρεται να παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο βιβλίο Love and Sex with Robots: The Evolution of Human-Robot Relationships (2008) του David Levy.
 
13 https://www.tovima.gr/2017/10/09/science/etoimoi-gia-seks-me-rompot-oi-anthrwpoi/
 
14  Οι όροι περιγράφονται στο βιβλίο της Μάρως Μπέλλου, «Ο γκάτζετ-Eros – Ο έρωτας στα χρόνια της τεχνολογίας», εκδ. Ι. Σιδέρης, 2017, και αναδεικνύουν την επιφανειακότητα της σύνδεσης μεταξύ των ερωτικών συντρόφων, καθώς και την αναλωσιμότητά τους.
 
15 Σύμφωνα με την εκδοχή που παρουσιάζεται στη συλλογή παραμυθιών «Ελληνικά Παραμύθια», Γ.Α. Μέγα, Βιβλιοπωλείον της «Έστίας», Έβδομη έκδοση 1990, σ. 115-121.
 
16 Fromm, Η Τέχνη της Αγάπης, ό.π., σελ. 122.

29 Μαΐου 2022

Η Προστακτική ΔΕΝ παίρνει αύξηση! (Ποτέ!)

 Η Προστακτική ΔΕΝ παίρνει αύξηση! (Ποτέ!)

Γράφει ο Μηνάς Κασιμάτης.

Το να βάζει κάποιος αύξηση στην Προστακτική, πρόκειται για ένα από τα πιο συνηθισμένα γλωσσικά λάθη που συναντάμε (και ενίοτε υποπίπτουμε όλοι). Καλόν είναι λοιπόν να το ξεκαθαρίσουμε, με χρήση μάλιστα συγκεκριμένων παραδειγμάτων, τα οποία θα μας βοηθήσουν να αποφεύγουμε τούτο το σφάλμα.

Στην Νεοελληνική, πολλά ρήματα δεν παίρνουν αύξηση στους παρελθοντικούς χρόνους (δηλ. Παρατατικό και Αόριστο), όπως έπαιρναν παλιά. Π.χ. το ρ. “δωρίζω”, στον Παρατατικό σήμερα είναι “δώριζα“ και στον Αόριστο “δώρισα”, παλιά όμως ήταν “εδώριζα“ και “εδώρισα” αντιστοίχως. Σε αυτά τα ρήματα, το γ΄ ενικό τής Οριστικής τού Παρατατικού (αυτός δώριζε [αντί εδώριζε που ήταν παλιά]) και τού Αορίστου (αυτός δώρισε [αντί εδώρισε που ήταν παλιά]) είναι ίδια με το β΄ ενικό τής Προστακτικής αφ’ ενός τού Ενεστώτος (Εσύ δώριζε! [Δηλ.  Εσύ να δωρίζεις!]) αφ’ ετέρου τού Αορίστου (Εσύ δώρισε! [Δηλ.  Εσύ να δωρίσεις!]).

Αποτέλεσμα αυτής τής ομοιότητος στα παραπάνω ρήματα, είναι πολλοί να μπερδεύονται, σχηματίζοντας ίδια με την Οριστική (Παρατατικού και Αορίστου), και την Προστακτική (Ενεστώτος και Αορίστου αντιστοίχως) σε σύνθετα ρήματα, τα οποία όμως και στα Νεοελληνικά παίρνουν κανονικά την αύξηση στους παρελθοντικούς χρόνους.

Έτσι π.χ. έχουμε το ρήμα “υπογράφω”. Στην Οριστική Παρατατικού το ρήμα κάνει (εγώ) “υπέγραφα” (παίρνει δηλ. εσωτερική χρονική αύξηση), άρα στο γ’ ενικό (αυτός) “υπέγραφε” (π.χ. Ο Γιώργος υπέγραφε όλη μέρα συμβόλαια). Στην Προστακτική (Ενεστώτος) όμως, που, όπως είπαμε, δεν παίρνει ΠΟΤΈ αύξηση (ούτε στην Αρχαία ούτε στην Καθαρεύουσα ούτε στην Δημοτική!), το β’ ενικό σχηματίζεται ως “υπόγραφε” (π.χ. Εσύ υπόγραφε ό,τι σού δίνω και μη διαμαρτύρεσαι!).

Τα ανάλογα και με την Οριστική Αορίστου: Το ρήμα κάνει (εγώ) “υπέγραψα”, άρα στο γ’ ενικό (αυτός) “υπέγραψε” (π.χ. Ο Γιώργος υπέγραψε ένα συμβόλαιο). Στην Προστακτική (Αορίστου) όμως, που, επαναλαμβάνω, δεν παίρνει ΠΟΤΈ αύξηση, το β’ ενικό σχηματίζεται ως “υπόγραψε” (π.χ. Εσύ υπόγραψε αυτήν την αίτηση).

Στην θεωρία, θα πει κάποιος, ωραία είναι όλα αυτά. Στην πράξη (εν τη ρύμη τού λόγου) όμως;…

Ένας εύκολος τρόπος, για να αποφεύγουμε τούτο το λάθος, είναι να σκεπτόμαστε το σύνθετο ρήμα στην απλή του μορφή, χωρίς δηλ. την πρόθεση. Έτσι λοιπόν, αν δεν νοιώθουμε σίγουροι για το τι να επιλέξουμε (υπόγραψε ή υπέγραψε;) στην φράση «υπόγραψέ μου/υπέγραψε μου, σε παρακαλώ, αυτά τα συμβόλαια», σκεφτόμαστε πώς θα λέγαμε την ίδια φράση χωρίς την πρόθεση: “γράψε μου” ή “έγραψέ μου” αυτά τα έγγραφα; Φυσικά “γράψε μου”! Άρα υπό+γράψε = υπΟγραψε.

Αντιστοίχως στην φράση  «Ο Ανδρέας υπόγραψε/υπέγραψε την αίτηση», υπήρχε ποτέ περίπτωση να πούμε (απλοποιώντας πάλι το ρήμα) «Ο Ανδρέας γράψε…»; Όχι φυσικά! «Ο Ανδρέας έγραψε…» θα λέγαμε όλοι σωστά. Άρα υπό+έγραψε = υπΈγραψε! 

Πριν προχωρήσουμε, να επισημάνουμε ότι υπάρχουν δύο ειδών αυξήσεις· η συλλαβική αύξηση, κατά την οποίαν, στα ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο, προστίθεται μία συλλαβή (π.χ. γράφω  –> έγραφα, οι δύο συλλαβές έγιναν τρεις) και η χρονική αύξηση, κατά την οποίαν, στα ρήματα που αρχίζουν από φωνήεν (βραχύχρονο), το φωνήεν αυτό μετατρέπεται σε ένα άλλο (μακρόχρονο) (π.χ. ελπίζω –> ήλπιζα, το -ε- μετετράπη σε -η-, δίχως να αυξηθούν οι συλλαβές [τρεις]). Η δε αύξηση στα σύνθετα ρήματα (η οποία λαμβάνει χώρα μέσα στην λέξη και όχι στην αρχή της) ονομάζεται εσωτερική αύξηση, και είναι πάλι είτε -σπανίως- συλλαβική (π.χ. προτρέπω –> προέτρεπα, οι τρεις συλλαβές έγιναν τέσσερεις) είτε -συνήθως- χρονική (π.χ. υπογράφω –> υπέγραφα, οι τρεις συλλαβές παρέμειναν τρεις).

Αφού εξετάσαμε όλα τα παραπάνω, πάμε να τα κάνουμε “κτήμα μας“ με μια σειρά από παραδείγματα που ακολουθούν:

 Παραδείγματα, στα οποία πιο συχνά κάνουμε λάθος στην Προστακτική:

  • Αυτός ανέφερε στην αστυνομία μια κλοπή (ανά+έφερε), αλλά εσύ ανάφερέ μου τι συνέβη (ανά+φέρε).
  • Αυτός υπέγραψε τα συμβόλαια (υπό+έγραψε), αλλά εσύ υπόγραψε τα συμβόλαια (υπό+γράψε).
  • Αυτός διέγραψε μια πρόταση (διά+έγραψε), αλλά εσύ διάγραψε από το μυαλό σου αυτό που άκουσες (διά+γράψε).
  • Αυτός ανέμενε το λεωφορείο επί δύο ώρες (ανά+έμενε), αλλά εσύ ανάμενε νέα μου (ανά+μένε). [σ.σ. Δυστυχώς αυτήν την Προστακτική την μαθαίνουν λάθος και στον Στρατό οι φαντάροι, στις οδηγίες που λαμβάνουν, για να λένε ως σκοποί].
  • Αυτός επέμεινε στην άποψή του (επί+έμεινε), αλλά εσύ επίμεινε στην δική σου άποψη, όσο και αν σε πιέζει (επί+μείνε). [σ.σ. Ναι, το “επίμεινε”, όσο και αν τυχόν σας ξενίζει, είναι το σωστό εν προκειμένω στην Προστακτική!].
  • Ο ασθενής ανέπνεε με δυσκολία (ανά+έπνεε), αλλά «ανάπνεε βαθιά!» μού παρήγγειλε ο γιατρός, καθώς με ακροαζόταν (ανά+πνέε).
  • Ο κρατούμενος απέδρασε από το κελλί του (από+έδρασε), αλλά εσύ απόδρασε, διότι το ξημέρωμα θα σε εκτελέσουν! (από+δράσε).
  • Το δηλητήριο δεν επέδρασε ακόμα (επί+έδρασε), αλλά εσύ επίδρασε πάνω στο παιδί μου με θετικό τρόπο, αλλιώς θα έχεις να κάνεις μαζί μου! (επί+δράσε).
  • Ο παππούς μου επέζησε τής Μικρασιατικής Καταστροφής (επί+έζησε), αλλά εσύ επίζησε διότι τα παιδιά σου σε έχουν ανάγκη! (επί+ζήσε).
  • Το αφεντικό μού ανέθεσε μια επίπονη εργασία (ανά+έθεσε), αλλά εσύ ανάθεσέ μου μια δύσκολη αποστολή, για να αποδείξω τι αξίζω! (ανά+θέσε)
  • Αυτός υπέβαλε τα σέβη του (υπό+έβαλε), αλλά εσύ υπόβαλε τα απαραίτητα δικαιολογητικά (υπό+βάλε). [Με ένα -λ-, διότι είναι στιγμιαίος χρόνος και στα δύο -Αόριστος]
  • Αυτός με υπέβαλλε επί χρόνια σε βασανιστήρια (υπό+έβαλλε), αλλά εσύ υπόβαλλε τα σέβη σου κάθε φορά που έρχεσαι στο γραφείο μου (υπό+βάλλε) [Με δύο -λ-, διότι είναι διαρκείας χρόνοι και στα δύο -Οριστική Παρατατικού και Προστακτική Ενεστώτος]
  • Ο Ανδρέας υπερέβαλε (δηλ. ήταν υπερβολικός) στην αντίδρασή του (υπέρ+έβαλε), αλλά εσύ υπέρβαλε αν θες να σε προσέξουν! (υπέρ+βάλε).
  • Ο ομιλητής επανέλαβε την φράση του (επί+ανά+έλαβε), αλλά εσύ επανάλαβε την φράση σου (επί+ανά+λάβε). [σ.σ. Και αυτή είναι η 2η Προστακτική που μαθαίνουν λάθος στον Στρατό οι φαντάροι, στις οδηγίες που λαμβάνουν, για να λένε ως σκοποί!].
  • Ο καθηγητής μού επέτρεψε να πάω για λίγο στο μπάνιο (επί+έτρεψε), αλλά εσύ επίτρεψέ μου να διαφωνήσω με αυτά που λες (επί+τρέψε).
  • Ένας ταραξίας κατέστρεψε την εκδήλωση (κατά+έστρεψε), αλλά εσύ κατάστρεψε αυτά τα έγραφα για να μην πέσουν σε λάθος χέρια (κατά+στρέψε).
  • Ο τάδε συνέπραξε στο έγκλημα (συν+έπραξε), εσύ σύμπραξε στην προσπάθειά μας (συν+πράξε -το -ν- μπροστά από το π γίνεται -μ-).
  • Ο συγγραφέας εξέδωσε το νέο του βιβλίο (εκ+έδωσε  –το -κ- μπροστά από φωνήεν γίνεται -ξ-], αλλά εσύ έκδωσε επιτέλους κανένα βιβλίο (εκ+δώσε)!
  • Αυτός εξέφρασε την άποψή του (εκ+έφρασε ), αλλά εσύ έκφρασε την άποψή σου (εκ+φράσε).
  • Ο Γιώργος εξέλαβε την καλοπροαίρετη παρατήρησή μου ως προσβολή (εκ+έλαβε), αλλά εσύ έκλαβέ το όπως θες (εκ+λάβε)!
  • Η εταιρεία εξεδήλωσε το ενδιαφέρον της για την ανάληψη αυτού τού έργου (εκ+εδήλωσε), αλλά εσύ εκδήλωσέ της το ενδιαφέρον σου· θα το εκτιμήσει (εκ+δήλωσε)!
  • Αυτός συνέβαλε στην επιτυχή διοργάνωση τής βραδιάς (συν+έβαλε), αλλά εσύ σύμβαλε στην αποκατάσταση των σχέσεών μας (συν+βάλε –το -ν- μπροστά από το -β- γίνεται -μ-).
  • Ο τραγουδιστής ενέταξε στο πρόγραμμά του και ροκ τραγούδια (εν+έταξε), αλλά εσύ ένταξε στο πρόγραμμά σου και μια επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο (εν+τάξε).
  • Ο συμβολαιογράφος συνέταξε ένα συμβόλαιο (συν+έταξε), αλλά εσύ σύνταξε μια επιστολή (συν+τάξε).
  • Ο μάρτυς περιέγραψε στο δικαστήριο όσα είχε δει (περί+έγραψε), αλλά εσύ περίγραψέ μου τι είδες (περί+γράψε).
  • Ο δάσκαλος απέβαλε τον μαθητή (από+έβαλε), αλλά εσύ απόβαλε το άγχος σου (από+βάλε).
  • Ο πελάτης παρήγγειλε μια μακαρονάδα, αλλά… «Μπάμπη, παράγγειλε άλλη μια γύρα σουβλάκια, σε παρακαλώ»! [Τα ρήματα που έχουν φωνήεν ως πρώτο γράμμα -π.χ. αγγέλλω (εν προκειμένω), ελπίζω κ.α.-, την αύξηση την παίρνουν ως “χρονική”, δηλ. δεν προστίθεται ένα φωνήεν, παρά αλλάζει το ήδη υπάρχον (π.χ. το α ή το ε γίνεται η), αλλαγή η οποία φυσικά ισχύει και όταν το ρήμα είναι σύνθετο: παραγγέλλω –> παρήγγειλα (προσοχή: ένα λ!). Εφ’ όσον στην Προστακτική ΔΕΝ βάζουμε αύξηση, ευνόητο είναι πως και σε αυτήν την περίπτωση δεν μπαίνει αύξηση, άρα το φωνήεν μένει το ίδιο: παραγγέλλω -> εσύ παράγγειλε].
  • Ο Γιάννης αμφέβαλε για τα λεγόμενά μου (αμφί+έβαλε), αλλά εσύ αμφίβαλε για ό,τι και αν σου πουν (αμφί+βάλε).
  • Ο σταθμός διέκοψε το πρόγραμμά του για να βάλει έκτακτο δελτίο (διά+έκοψε), αλλά εσύ διάκοψε ό,τι και αν κάνεις και έλα αμέσως (διά+κόψε)!
  • Ο επιστήμονας απέδειξε την θεωρία του (από+έδειξε), αλλά εσύ απόδειξέ μου ότι λες αλήθεια (από+δείξε)!
  • Ο φίλος του τον προέτρεπε να προσπαθήσει (προ+έτρεπε), αλλά εσύ πρότρεπέ τον να έρθει στην συνάντησή μας (προ+τρέπε).
  • Ένας περαστικός απέτρεψε το ατύχημα (από+έτρεψε), αλλά εσύ απότρεπέ τον από τις καταχρήσεις (από+τρέπε).
  • Η αστυνομία εξαπέλυσε ανθρωποκυνητό για την σύλληψη των δραστών (εκ+από+έλυσε), αλλά εσύ εξαπόλυσε τα σκυλιά για να επιτεθούν στούς διαρρήκτες! (εκ+από+λύσε).
  • Ο Πρόεδρος τής Δημοκρατίας απένειμε παράσημο ανδρείας στον πυροσβέστη (από+ένειμε), αλλά εσύ, Στρατηγέ, απόνειμε τις οφειλόμενες τιμές στον ηρωικό στρατιώτη μας (από+νείμε) [ρ. από+νέμω].
  • Ο ομιλητής απέσπασε τα χειροκροτήματα των παρισταμένων (από+έσπασε), αλλά εσύ απόσπασέ του ομολογία με κάθε τρόπο! (από+σπάσε)
  • Ο κατάσκοπος τόσο καιρό υπέκλεβε τις συνομιλίες μας (υπό+έκλεβε), αλλά εσύ, όσο θα τους παρακολουθείς, υπόκλεβε ό,τι μπορεί να μας φανεί χρήσιμο (υπό+κλέβε).
  • Ο καθηγητής ανέπτυξε την θεωρία του (ανά+έπτυξε), αλλά εσύ ανάπτυξέ μας τα επιχειρήματά σου (ανά+πτύξε) [ρ. ανά+πτύσσω].
  • Ο πρωθυπουργός επέσπευσε με τις αποφάσεις του τα γεγονότα (επί+έσπευσε), αλλά εσύ επίσπευσε την διαδικασία (επί+σπεύσε).
  • Η εταιρεία μας εισήγε κάθε μήνα επί ένα χρόνο τα περισσότερα προϊόντα από κάθε άλλη (εις+ήγε), αλλά εσύ είσαγε ανά μία εβδομάδα 400 κιλά πρώτες ύλες (εις+άγε) [ρ. εις+άγω· ήγα είναι ο Παρατατικός και ήγαγα ο Αόριστος].
  • Ο πελάτης εισήγαγε την κάρτα στην σχισμή τού POS (εις+ήγαγε), αλλά εσύ εισάγαγε το όνομά σου στο ειδικό πεδίο (εις+άγαγε).
  • Τού απηύθυνε ένα απαξιωτικό βλέμμα (από+ηύθυνε), αλλά εσύ απεύθυνέ του έναν χαιρετισμό (από+εύθυνε) [ρ. από+ευθύνω].
  • Μού ανταπέδωσε την φιλοφρόνηση (αντί+από+έδωσε), αλλά εσύ ανταπόδωσε την καλή πράξη που σού έκανε (αντί+από+δώσε).

 Σημ. Ορισμένες προστακτικές, όπως τα (εσύ) έκλαβε, αμφίβαλε, πρότρεψε, διάκοψε κ.α., είναι τόσο σπάνιες στην χρήση, που ακόμα και διάφοροι αυτόματοι διορθωτές δεν τις αναγνωρίζουν και τις κοκκινίζουν. Όμως μην ανησυχείτε· είναι σωστές!

  https://www.antibaro.gr/article/32062


25 Μαΐου 2022

Ευάγγελος Παπανούτσος: Η παιδαγωγική αξία της ιστορίας !


Ευάγγελος Παπανούτσος: Η παιδαγωγική αξία της ιστορίας

Η ελληνική λέξη Ιστορία που έγινε διεθνής, αρχικά εσήμαινε την καθολική γνώση. (Ιστορία ονόμαζε ο Ηράκλειτος την επιστήμη του Πυθαγόρα πού ήταν κοσμοαντίληψη και βιο-θεωρία μαζί, ένα είδος συνολικής ερμηνείας του σύμπαντος).

Και στους χρόνους μας όμως που το περιεχόμενο της ειδικεύτηκε και ή λέξη σημαίνει μιαν ορισμένη μάθηση, εκείνην που αντικείμενο της έχει το παρελθόν του ανθρώπου ως όντος κοινωνικού και τη μακρά πορεία του από την πρωτόγονη κατάσταση έως σήμερα — η Ιστορία είναι μια επιστήμη με πολύ μεγάλη έκταση και βαθιά σημασία για τη μόρφωση του νέου.
 
  
Γεώργιος Ιακωβίδης. Το κερί.

Στο πρόγραμμα των μαθημάτων, ιδίως στα Γυμνάσια με ανθρωπιστικό χαρακτήρα, έχει (οφείλει να έχει) πρωτεύουσα θέση. Γιατί είναι μάθημα συνθετικό. Ουσιαστικά προς αυτό τείνουν και μέσα στο δικό του πλαίσιο ενυφαίνονται όλες ή τουλάχιστον οι πλείστες μαθήσεις που φιλοδοξεί να προσφέρει στους νέους το σχολείο στην ανώτερη βαθμίδα του. Αφού ένας από τους κύριους σκοπούς της παιδείας είναι να μυήσει τον νέο άνθρωπο στα αγαθά του ανθρώπινου πολιτισμού και να τον κάνει να συνειδητοποιήσει την αξία που έχει ο ίδιος σαν άνθρωπος, εξέχουσα θέση μέσα στο πρόγραμμα πρέπει να έχει το μάθημα που δείχνει παραστατικά τους αγώνες και τις κατακτήσεις του ανθρώπινου γένους και των μεγάλων φυλετικών ομάδων του κατά τη διαδρομή των αιώνων στη σφαίρα και του υλικού, αλλά κυρίως του πνευματικού πολιτισμού.

Εκτός από τη γενικά μορφωτική αξία του, το μάθημα της Ιστορίας έχει και έναν ειδικά φρονηματιστικό σκοπό. Καλλιεργεί, εξευγενίζει, υψώνει την εθνική συνείδηση των νέων, παράλληλα προς το αίσθημα πού ολοένα θα αποσαφηνίζεται μέσα τους ότι είναι πολίτες του κόσμου, αλληλέγγυοι με τους συνανθρώπους των και συνυπεύθυνοι για το μέλλον και την τύχη της ανθρωπότητας ολόκληρης. Στο Ιστορικό μάθημα θα διδαχτεί ο νέος τη ζωή του έθνους του από τότε που πρωτοεμφανίζεται στον ιστορικό στίβο έως σήμερα, τους μόχθους και τις θυσίες που έκανε για να βεβαιώσει τον εαυτό του, για ν’ αναδείξει την ιδιοτυπία του, για να καλυτερέψει τους όρους και τις μορφές της ύπαρξης του. Εκεί θα γνωρίσει τους εθνικούς άθλους και τις εθνικές δυστυχίες, τους εκλεκτούς ανθρώπους και τα μεγάλα συμβάντα του φυλετικού του παρελθόντος, και συνειδητά πια θα νιώσει να εντάσσεται μέσα στην εθνική του οικογένεια (οι νεκροί είναι τα στηρίγματα και οι συνεκτικοί της δεσμοί περισσότερο από τους ζωντανούς) — θα αισθανθεί ότι το ίδιο παρελθόν όπως και η ίδια μοίρα τον ενώνει με τους ομοεθνείς του.

Και εδώ ακριβώς θα προσέξει όποιος διδάσκει την Ιστορία στους νέους. Η έξαρση του πατριωτικού φρονήματος και της εθνικής συνοχής δεν συμπίπτει ούτε λογικά ούτε ψυχολογικά με τον σωβινισμό, τον φανατισμό και το μίσος προς τους άλλους λαούς της γης. Οι έννοιες του έθνους και της πανανθρώπινης αλληλεγγύης μπορούν άριστα να συναιρεθούν μέσα στους παιδευτικούς σκοπούς των ορθά νοούμενων ανθρωπιστικών σπουδών. Η ανθρωπότητα δεν είναι αφηρημένο πλάσμα, αλλά ένα συγκεκριμένο σύνολο από εθνικές οικογένειες. Η καθεμιά εργάζεται για το σύνολο αποδοτικά όχι απαρνούμενη την ιδιοτυπία της ή υψώνοντας τον εαυτό της αγέρωχα και καταφρονετικά πάνω από τις άλλες, αλλά ίσα-ίσα καλλιεργώντας τις δικές της δυνάμεις και τις δικές της αρετές, βαθαίνοντας το πνεύμα και εξευγενίζοντας το ήθος της.

Όπως σε τελευταία ανάλυση πρέπει να βυθιστούμε στον ίδιο τον εαυτό μας για να συναντήσουμε, να αισθανθούμε και να εκτιμήσουμε τον «άλλο», έτσι και μέσ’ από το έθνος μας, διαμέσου της εθνικής μας συνείδησης συναντούμε, αισθανόμαστε και εκτιμούμε τα άλλα έθνη, την Ιδιοτυπία και την ειδική εισφορά τους στη σφαίρα του πολιτισμού. Μόνο το πάθος και η παρεξήγηση δημιουργούν εδώ αξιοκατάκριτες υπερβολές και θλιβερές συγχύσεις. Που αν μπορούν σε άλλες εποχές και περιστάσεις να κριθούν με επιείκεια, σήμερα είναι αδικαιολόγητες, αφού όλοι οι λαοί από την εμπειρία του πρόσφατου παρελθόντος, αλλά και του άμεσου παρόντος, έζησαν και ζουν το γεγονός ότι η εύκολη και γρήγορη κυκλοφορία των υλικών και των πνευματικών αγαθών σε όλα τα σημεία του πλανήτη μας έχουν συμπλησιάσει τις πιο μακρινές χώρες και έχουν φέρει σ’ επαφή τους πιο απομακρυσμένους πολιτισμούς — σε τέτοιο βαθμό ώστε παρ’ όλα τα τραγικά χάσματα και τις αιματηρές διενέξεις του καιρού μας ο σύγχρονος άνθρωπος αισθάνεται την τύχη του στενά δεμένη με τη μοίρα όλου του ανθρώπινου γένους.

Στο Ιστορικό μάθημα θα διδαχτεί ο νέος τη ζωή του έθνους του από τότε που πρωτοεμφανίζεται στον ιστορικό στίβο έως σήμερα, τους μόχθους και τις θυσίες που έκανε για να βεβαιώσει τον εαυτό του, για ν’ αναδείξει την ιδιοτυπία του, για να καλυτερέψει τους όρους και τις μορφές της ύπαρξης του.

Άλλωστε ούτε ο έξαλλος σωβινισμός ούτε ο διεθνισμός που θέλει να θεμελιώσει απάνω στην αποξένωση από την εθνική συνείδηση και Ιστορία, είχαν ποτέ ή μπορούν να έχουν απήχηση στα αισθήματα και στις ιδέες του λαού μας που σεμνύνεται για τους αγώνες και τις θυσίες του, αλλά ποτέ δεν καταφρονεί τούς αντιπάλους, και πολλές φορές έδειξε τη μεγαλοψυχία του απέναντι σ’ εκείνους που σκληρά τον εβασάνισαν, χωρίς όμως και να δέχεται την ερμηνεία ότι η αδέλφωση των εθνών πρέπει να εξαγοραστεί με την κάμψη της εθνικής του φιλοτιμίας.
Μια φωτισμένη διδασκαλία της Ιστορίας, της παγκόσμιας και της εθνικής, χρέος έχει να προσπαθήσει με λεπτότητα να κάνει αυτές τις διακρίσεις και να επιμείνει να γίνουν κατανοητές από τους νέους μας, ώστε και νοητικά και συναισθηματικά εγκαίρως να δοθεί σ’ αυτούς ο ορθός προσανατολισμός σε τούτο το ζήτημα το τόσο σπουδαίο για τη μόρφωση τους και για τον εθνικό μας πολιτισμό.

Πηγή: Ευάγγελος Παπανούτσος. Παιδεία το μεγάλο μας πρόβλημα. Εκδ. Δωδώνη, 1976.
 

19 Μαΐου 2022

Η αύρα που εκπέμπεις σε συστήνει πριν καν μιλήσεις...

 Η αύρα που εκπέμπεις σε συστήνει πριν καν μιλήσεις

Αν τα πάντα γύρω μας είναι ενέργεια, είμαστε συνυπεύθυνοι τόσο για αυτή που εκπέμπουμε όσο και για αυτή που λαμβάνουμε. Το ενεργειακό πεδίο γύρω από κάθε τι – έμψυχο και άψυχο – έχει μια αποτύπωση που ονομάζουμε αύρα και διαφέρει σε συχνότητα και πυκνότητα. Εκτείνεται από 30 έως και 90 εκατοστά από το σώμα μας, αν και μπορεί περισσότερο, ανάλογα με τη δύναμή με την οποία την εκπέμπει.

Η αύρα μας μπορεί να έχει και διάφορα χρώματα και τόνους, προσδιορίζοντας την υγεία μας από φυσικό μέχρι ψυχολογικό επίπεδο. Θεωρείται ως ένα «κουκούλι προστασίας» για τον άνθρωπο από εξωγενείς επιρροές, μα συνάμα αποτελεί και την «υπογραφή» μας, μιας και είναι τόσο μοναδική όσο και ο κάθε ένας από εμάς. Αυτές οι δονήσεις που εκπέμπουμε είναι που μας συστήνουν στους άλλους πριν καν μιλήσουμε, πριν καν μάθουν ο,τιδήποτε για μας. Και μερικές φορές ευθύνονται για τα ανεξήγητα που μας συμβαίνουν - την αυξημένη ένταση στην καθημερινότητά μας όταν έχουμε συσσωρευμένο και καταπιεσμένο θυμό, αλλά και τις θετικές εξελίξεις όταν είμαστε πιο πρόσχαροι.

Οι αρνητικές επιρροές με τις οποίες κατακλύζουμε τον οργανισμό μας – και την αύρα μας – λειτουργούν καταλυτικά στο να αποδυναμώνουν αυτές τις δονήσεις που εκπέμπουμε. Έτσι όταν έχουμε πολύ άγχος, ανησυχία, πικρία, ένταση, θυμό, αδυνατίζουμε το εσωτερικό και ενεργειακό μας περιβάλλον και συχνά αυτό μεταφράζεται σε ψυχοσωματικά συμπτώματα. Ουσιαστικά, εισερχόμαστε σε ένα φαύλο κύκλο όπου ο εσωτερικός μας κόσμος αφήνει ευάλωτο το εξωτερικό μας περίβλημα, το οποίο γίνεται πιο επιρρεπές σε εξωγενείς παράγοντες που με τη σειρά τους μας επηρεάζουν συναισθηματικά (και ενεργειακά) και πάει λέγοντας.

Συνοπτικά, αρκεί να κατανοήσουμε πως για να είμαστε υπεύθυνοι για την ευτυχία μας, πρέπει πρώτα να αποδεχτούμε ότι το νόημα της εξαρτάται από εμάς τους ίδιους.

Εμείς αποφασίζουμε τα συναισθήματα που θα νιώσουμε, που θα βιώσουμε στο μέγιστο, που θα επιτρέψουμε να μας καταλύσουν την ενέργεια. Και καλύτερο θα είναι να είναι ευχάριστα αυτά.

Όπως την αγάπη. Γιατί όταν αγαπιέσαι πολύ παίρνεις δύναμη, ενώ όταν αγαπάς πολύ αποκτάς θάρρος. Και γεμίζει το ενεργειακό σου πεδίο με αισιοδοξία και χρώμα.

Και αυτό φαίνεται. Γιατί εκπέμπεις χαρά. Χωρίς καν να μιλήσεις.

Μαρία – Χριστίνα Δουλάμη