"Ζήσε Μαύρε μου...." και οχι "Ζήσε Μάη μου..."

Φωτογραφίες: Ντινόπουλος Ιωάννης

Τριφύλλι στης "Βασίλως το Ισωμα."

...Το εχω ακούσει ως ζήσε Μάη μου να φάς τριφύλλι, η ζήσε Μάη μου σχέτο, η ζήσε Μάη μου να φάς τριφύλλι και τον Αυγουστο σταφύλι..η ζήσε Μαύρε μου..

Σε κάθε περίπτωση , αυτός που χρησιμοποιεί αυτή τη φράση, θέλει να δηλώσει το απραγματοποίητο, την ουτοπία..Χρησιμοποιεί σωστά ομως τη φράση ; γνωρίζει πως προέκυψε αυτή και ποιά ηταν η αρχική της σημασία;

Ας πάρουμε τα πράγματα απο την αρχή..

Στη φτωχή αγροτιά της μεταπολεμικής Ελλάδας , μέχρι και τη δεκαετία του '60, το να εχει κάποιος αγρότης ενα βόδι (βόϊδι το λέγανε) ητανε κεφάλαιο..Με αυτό εκανε χωράφι και εξασφάλιζε το στάρι και αρα το ψωμί της χρονιάς του και ετσι ζούσε την οικογένειά του , αφου το ψωμί εθεωρείτο και συνεχίζει- ως ενα βαθμό- να θεωρείται ως το βασικό ειδος διατροφής των ανθρώπων- ο ευλογημένος αρτος ημών ο επιούσιος...

Θα μου πείτε, πως μπορούσε να κάνει χωράφι με το ενα βόϊδι αφου αποτελεί το μισό του ζευγαριού...και ο ζυγός ειναι φτιαγμένος για "δύο";...(ακόμη και τα ανδρόγυνα, σύζυγοι λέγονται, γιατί βρίσκονται κάτω απο τον ιδιο ζυγό, και οι χωρισμένοι λέγονται διαζευγμένοι ετυμολογικά, οτι δηλαδή βγήκαν απο το ζυγό..)

Εν πάσει περιπτώσει, εκαναν χωράφι σε συνεργασία με κάποιον συγγενή η κάποιον γείτονα η κάποιον "σέμπρο", ατυπο συνεταίρο δηλαδή, που ειχε και αυτός ενα βόϊδι, αποτελούσαν "ζευγάρι" τα δυό μαζί , και ετσι εκαναν χωράφι και τη διαδικασία την ελεγαν και αυτή "ζευγάρι". Σήμερα "εχω ζευγάρι" σήμαινε οτι θα πάω να οργώσω τα χωράφια.

Μια βδομάδα λοιπόν ο ενας, μια βδομάδα ο αλλος και ετσι οργωναν τις μικρές λωρίδες γής, τις λαχίδες οπως τις ελεγαν (απο το "λαχνίδες"), βγάζοντας τίμιους καρπούς , και αυτή τη διαδικασία την ελεγαν "δανεικαριά" απο το δανείζω- δανείζομαι....Αλληλοδανείζονταν τα βόϊδια...για να κάνουν ζευγάρι.


Αλέτρι με τα παρελκόμενά του και το ζυγό, κατασκευασμένο(σε μικρογραφία) απο το θείο μου τον Κώστα τον Αναγνόπουλο

Και αν κάποιος δεν ειχε δικό του βόϊδι να κάνει χωράφι σε συνεργασία με κάποιον αλλον , τότε (εδώ ξεδιπλώνεται το μεγαλείο της ψυχής του Ελληνα) κάνανε "ξέλαση". Η λέξη ειναι η Αρχαία Ελληνική "εξέλασις" και σημαίνει εξόρμησις.
Εξορμούσαν ολοι μαζί οι χωριανοί, οι γείτονες, τρία-τέσσερα ζευγάρια και οργώνανε τα χωράφια του τελείως φτωχού συγχωριανού τους, που δεν ειχε ουτε ενα βόϊδι...

Και τώρα ερχόμαστε στο ζήσε Μαύρε μου...

Ο φτωχός λοιπόν αγρότης που ειχε ενα βόϊδι (κεφάλαιο είπαμε) και δεν ειχε να το ταϊσει τον Νοέμβριο και το Δεκέμβριο που εκανε βαρυχειμωνιά, το παρακαλούσε να ζήσει, να αντέξει ως το Μάϊο που θα βγεί το τριφύλλι, η φυσική τροφή , να φάει..και του ελεγε τη γνωστή φράση: " Ζήσε μαύρε μου να φάς το Μάη τριφύλλι..." (Τα πιο πολλά βόϊδια ειχαν μαύρο χρώμα.)

...."Και τον Αυγουστο σταφύλι", το εχουν δανειστεί αυθαίρετα-για ομοιοκαταληξία η ευφωνία- απο το δημοτικό τραγούδι της πέρδικας .

"-Που 'σουν πέρδικα καημένη κι ηρθες το πρωί βρεγμένη.

-Ημουνα πέρα στα πλάγια στις δροσιές και στα χορτάρια, κι ετρωγα το Μάη τριφύλλι και τον Αυγουστο σταφύλι."

Απ' ο,τι ακουσα ή πρόλαβα να' δώ στα παιδικά μου χρόνια !
Ι.Ντινόπουλος