Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΤΟΥ ΖΕΥΓΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΡΧΕΙΝ

Απο τον Καθηγητή κύριο Μικρογιαννάκη

Το να ζουν μαζί, να συνυπάρχουν δύο άνθρωποι, είναι πάρα πολύ δύσκολο. Και δεν είναι γνώρισμα μόνον της εποχής μας όπως θα πιστεύουν οι περισσότεροι. Οι Αρχαίοι ημών πρόγονοι, είχαν διατυπώσει ότι «Το συζείν, το συνυπάρχειν, χαλεπόν».

Κι είναι δύσκολη η συνύπαρξη δύο ανθρώπων, διότι κάθε άνθρωπος έχει μέσα του μια ακατανίκητη τάση, να άρξει, να υπερέχει του άλλου.

Κι όταν και στους δύο ανθρώπους που θέλουν να συνυπάρξουν μέσα σ’ ένα γάμο ,σε μία σχέση, αυτή η τάση του ενός έναντι του άλλου εντείνεται καθημερινά, τότε ο γάμος ,η σχέση, η φιλία, οδηγείται στην αποτυχία και στη διάλυση.

Ο βασικός πυρήνας της κοινωνίας είναι ο οίκος .Εδώ συμπυκνώνονται όλα. Είναι η κοινωνία σε σμίκρυνση [ή η κοινωνία όλη είναι οίκος σε μεγέθυνση].

Είναι σύζευξη ανθρώπων που μπορεί να οδηγήσει σε κόλαση ή σε παράδεισο. Όλα εξαρτώνται από το πως θα ερμηνευθεί η λέξη «ζυγός» που υπάρχει στη λέξη στην σύ-ζευξη δύο ανθρώπων.

Φιλοσοφώντας αναφέρεται στο θέμα, ο Ομότιμος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης .

Αναφέρεται -επίσης – στην «φθοροποιό εξουσία», δηλαδή πως η εξουσία φθείρει τον άνθρωπο, δεν αφήνει την ψυχή και το νου του «άρξαντος» να ανέβει προς τα επάνω, εφόσον ασχολείται συνεχώς με την καθημερινότητα.

Πρώτοι, οι Αρχαίοι Έλληνες μίλησαν για την «φθοροποιό εξουσία» [Πλάτων] και όχι ο λόρδος Acton, όπως εδιδάσκετο στα ξένα πανεπιστήμια. Μάλιστα ο κ. Ε. Μικρογιαννάκης, ως φοιτητής, υπεραμύνθηκε της άποψης αυτής και μάλιστα το απέδειξε σε καθηγητή και Πρόεδρο του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας.

Υπάρχει ένα μυστικό [sectretum]επιτυχίας – ή αποτυχίας στο συζείν;

Πολύπλοκα πράγματα, όπως περιγράφονται σε ογκώδη συγγράμματα, κάποτε λαβυρίνθων σκολιώτερα, προσπαθούμε να τα κάνομε απλά και εύπεπτα, καταβάλλοντες προσπάθεια να μη πέσουμε σε παραμορφωτική υπεραπλούστερη» σημειώνει ο καθηγητής.

Βασική έννοια σε κάθε σύζευξη ανθρώπων είναι η λέξη «ζυγός». Από τη σημασία που θα δώσουμε σ’ αυτή την λέξη και θα κυριαρχήσει στη σκέψη μας θα έχομε επιτυχία ή αποτυχία.

Αν ο ζυγός εκληφθεί ως άροτρο, άρμα, τότε όλα ευοδώνονται Οι δυνάμεις αθροίζονται και έχομε θετικά αποτελέσματα. Αν από το άλλο μέρος, ο ζυγός εκληφθεί ως ζυγαριά [και μάλιστα ακριβείας] ,τότε ανά πάσαν στιγμήν η ισορροπία που μας έφερε σε κάποιο σύμφωνο φιλίας [ή γάμου] μπορεί να διασαλευθεί.Αρχίζουν οι ..συγκρίσεις. Ποιος είναι υπέρτερος, ισχυρότερος, ευφυέστερος, εργατικότερος ,ευγενέστερος κ.ά. Πολλά επινοεί ο καθένας δια να εξάρει τη θέση του και να μειώσει την συμβολή ή την παρουσία του άλλου»

Υπάρχουν μεγεθυντικοί ή σμικρυντικοί παράγοντες στη σχέση των ανθρώπων;

«Καθένας μας είναι φίλαρχος. Έχει την τάση να διαφοροποιηθεί και να επιβληθεί στους άλλους. Είναι η τάση προς το άνισον κατά τον Αριστοτέλη. Ο ίδιος φιλόσοφος δέχεται και την άλλη τάση προς το ίσον».

Ποια από τις δύο τάσεις είναι ισχυρότερη;

«Η απάντηση είναι ενδεικτική της ανθρώπινης υποκρισίας, όπως τονίζω στο βιβλίο μου με τον τίτλο «Παθολογία Πολιτευμάτων». Κυρίαρχη σε όλους μας, κατά κανόνα, είναι η τάση προς υπεροχήν, αλλά η τάση αυτή δεν ομολογείται, δεν εκφράζεται. Η τάση προς το ίσον- για ισότητα- είναι ανίσχυρη και όμως αυτή τονίζεται και έχει αναπτυχθεί πλούσια σχετική ρητορεία.

Όλοι κόπτονται για την ισότητα και γνωρίζουν τρόπους να μειώνουν τον υπερέχοντα.

Ακόμη και εάν παραδεχθούν κάποια προσόντα στην υπερέχουσα προσωπικότητα, επινοούνται εκάστοτε κάποια δηλητηριώδη «αλλά», που είναι ικανά στην αντιθετική παράθεση με τα προτερήματα να τα ακυρώσουν, να τα αμαυρώσουν, να τα εκφαυλίσουν. Δεν υπάρχει υπερέχων χωρίς τρωτή Αχίλλεια πτέρνα».

Αυτό αφορά στους μηχανισμούς που μας επιτρέπουν στην κοινωνική συμπεριφορά να μεγαλύνομε ή να μειώνουμε τον διπλανό μας.

Μήπως όμως πράγματι εκείνος που ασκεί εξουσία, μικρή ή μεγάλη [στον οίκο ή στο μεγάλο κράτος], φθείρεται ψυχικά; Είναι τελικά ψυχοφθόρος η εξουσία;

«Ο λόρδος Acton στα νεώτερα χρόνια υπεστήριξε ότι η εξουσία φθείρει και ότι η απόλυτη εξουσία φθείρει ολοκληρωτικά. Επομένως, η φθορά είναι ανάλογη του βαθμού εξουσίας: Και εδώ τίθεται το μεγάλο θέμα αυξήσεως και φθοράς της ψυχής.

Η ψυχή του ανθρώπου υπόκειται σε αυξομείωση. Η εκτίμηση [η ψυχομετρία], γίνεται είτε από τον καθένα, είτε από τους άλλους [αυτοεκτίμηση, ετεροεκτίμηση].

Για τους Έλληνες που ήταν ικανοί να δημιουργήσουν πολιτισμό και να ανοίξουν ευρείες προοπτικές, η αύξηση και τροφή της ψυχής γίνεται [όπως τονίζει κορυφαίος φιλόσοφος της Ελλάδος ο Πλάτων], με το ωραίο, το δίκαιο και τις άλλες ιδέες.

Με το άσχημο και το άδικο η ψυχή υφίσταται φθορά και χάνεται [τω καλώ.. τρέφεται και αύξεται ανθρώπου ψυχή, το αισχρώ.. .φθείρεται και απόλλυται].

Κατά την ενάσκηση της εξουσίας που συνήθως εκδηλώνεται με προσπάθειες αναπτύξεως του βιοτικού επιπέδου και ικανοποιήσεως υλικών αναγκών, ο άρχων βυθίζεται σε ευτελή πράγματα, σύρεται στα χαμέρπεια και ελάχιστα, τρέπει το άρμα της ψυχής του προς τα άνω, αυτόν τον ουρανό που παρέχει πλησμονή κάλλους στον φιλοθεάμονα.

Ο εξουσιαστής εμπλέκεται στην καθημερινή τριβή, στα πλοκάμια της εξουσίας, συνήθως αυτό-εμπλέκεται στην προσπάθειά του να τυλίξει άλλους και πίπτει εν αμφιβλήστρω αυτού»…

Θα μπορούσατε να μας δώσετε ένα παράδειγμα που να πείθει ότι οι Έλληνες είχαν πράγματι διατυπώσει την φθοροποιό δύναμη της εξουσίας , πολύ πιο πριν από τον λόρδο Acton;

«Ο Πιττακός ο Μυτιληναίος, όταν πήρε μεγάλη εξουσία, χωρίς να το επιδιώξει ο ίδιος, όταν πήρε αισυμνητείαν [αιρετήν τυραννίδα], είπε «χαλεπόν εσθλόν έμμεναι». Που σημαίνει «Είναι δύσκολο να είμαι καλός».

Πιο εύγλωτα το λέει ο Πλάτων στους Νόμους» αναφέρει ο κ. Μικρογιαννάκης και τονίζει πως ο ίδιος ως φοιτητής ,υπεραμύνθηκε ότι πρώτοι οι Έλληνες διατύπωσαν την φθοροποιό δύναμη της εξουσίας.

«Ενθυμούμαι ζωηρά, ότι στη δεκαετία του 1960,δίδασκε σε πληθώρα φοιτητών ,κάθε δεύτερη εβδομάδα στην Γοττίγγη, ο Leibhοlg, Πρόεδρος του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας [της Δυτικής τότε], με έδρα την Καρλσρούη.

Κάποτε, σε ένα δίωρο ομίλησε για τον Acton και για το φθοροποιό της εξουσίας. Μετά τον μάθημα τον συνάντησα και του είπα ,ότι όλα αυτά είχαν αναπτυχθεί από πολλούς Έλληνες της κλασσικής Ελλάδος.

Του έγραψα μάλιστα και ένα εκτενές χωρίο και δεν θέλησα να διασκεδάσω την έκπληξή του, όταν με ρώτησε πως το θυμάμαι απ’ έξω..

Έγραψα δίπλα και την Γερμανική μετάφραση. Έμεινε με την εντύπωση -και το είπε στο επόμενο μάθημα -ότι εμείς κινούμεθα με μεγάλη ευχέρεια στους Ελληνες συγγραφείς.

Η αλήθεια είναι, ότι το σχετικό χωρίο είχε δοθεί ως θέμα στις εισιτήριες εξετάσεις και το είχα διορθώσει πάνω από χίλιες φορές» εξομολογείται ο καθηγητής, για να προσθέσει:

«Σε τέτοιες περιπτώσεις αποστηθίζεις ακουσίως. Περιττό να λεχθεί ότι με την νέα παρουσίαση του θέματος ,από τον καθηγητή αξαίρθη ο ρόλος της Αρχαίας Ελλάδος και εμειώθη του Actron».

Το χωρίον αυτό τι λέει ακριβώς;

«Λέει, ότι ο Θεός ο Κρόνος εγνώριζε ότι αν στις ανθρώπινες κοινωνίες γίνει άρχων, κάποιος άνθρωπος, αυτός γεμίζει από έπαρση και αδικία [μεστούται ύβρεως και αδικίας].

Αυτά έχων κατά νουν δεν ετοποθέτει ανθρώπους ως άρχοντες, αλλά, όντα κείμενα μεταξύ θεών και ανθρώπων, τους δαίμονας.[οι δαίμονες σημειωτέον στην Ελληνική Αρχαιότητα, είναι μέση λέξη και αναλόγως οδηγούν σε ευδαιμονία ή κακοδαιμονία].
Από τις τρείς δυνατότητες που είχε ο Κρόνος ,Θεοκρατίας, δαιμονοκρατίας και ανθρωποκρατίας ,προτίμησε τη μεσαία.

Οι δαίμονες ,ως όντα θειοτέρας και αμείνονος φύσεως, μπορούσαν χωρίς περισπασμούς να ασχοληθούν με τα ανθρώπινα και να τα κατευθύνουν κατά τον ιδανικότερο τρόπο.Ο Πλάτων σημειώνει στο ίδιο χωρίο ότι εκείνο που έπραξε ο Κρόνος είναι η συνήθης πρακτική και των ιδίων των ανθρώπων.

Στις αγέλες των ζώων, δεν τοποθετούμε ως άρχοντες ζώα [στις αίγες, τα βόδια κ.ά], αλλα ημείς εκείνων άρχομεν. Άρχει ο αιπόλος ή ο βουκόλος. [Αλλιώς θα είχαμε αιγοκρατία ή βοοκρατία.].

Ο μύθος αυτός του Κρόνου, έχει κατά τον Πλάτωνα βαθύ νόημα. Δεν μπορούμε βέβαια να μιμηθούμε την επί Κρόνου πρακτική. Μπορούμε όμως να αφήσομε να άρξει ,όσον εν ημίν αθανασίας ένεστιν, εκείνο που είναι θεϊκής φύσεως μέσα μας.

Και το πιο θεϊκό στοιχείο της υπάρξεώς μας, είναι η ψυχή και θειότερον στην ψυχή, το ανώτερό της μέρος, ο νους. Απ’ αυτόν τον νουν , βγαίνει ο νόμος που είναι: Νου διανομή» καταλήγει ο κ. Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης.

Η συνέντευξη είχε δοθεί στην εφημερίδα «Απογευματινή της Κυριακής»