Το κάστρο της Οχιάς

Φωτογραφίες : Ιωάννης Ντινόπουλος

 

Το κάστρο της Οχιάς

Πάνω ο ομώνυμος λόφος "κάστρο της Οχιάς" και κάτω το πέτρινο γεφύρι- μεγάλης αντοχής-γνωστό σε ολους μας εκεί ως "Πετρωτό"
 
Οταν το χειμώνα ξεχειλίζει ο Πηνειός, το γεφύρι κάποιες φορές σκεπάζεται απο τον ογκο του νερού, στις μεγάλες κατεβασιές. Το γεφύρι ομως αντέχει, παρ' ολο που δέχεται τεράστιες πιέσεις απο εκατομμύρια κυβικά νερού ,το οποίο νερό στην ορμητική του πορεία προς τη θάλασσα ,παρασύρει στο διάβα του πέτρες, ξύλα και οτι αλλο βρεθεί μπροστά του. Φαίνεται οτι τα αυγά και η αμμος που εχουν χρησιμοποιηθεί απο τους κατασκευαστές του, ως υλικό σύνδεσης και ως επίχρισμα της καμάρας του, να κρύβουν το μυστικό της τεράστιας αντοχής του.
( Ι.Β.Ν.)

Α Γενικά:
Πρόκειται γι' αρχαίο Βυζαντινό η και Φράγκικο κάστρο μαζύ με πόλη, που το πραγματικό της ονομα δεν μπόρεσα να προσδιορίσω ακόμη. Σήμερα η περιοχή του ανήκει στον Νομό Ηλείας. Βρίσκεται πάνω σ' ενα απόκρυμνο λόφο (745 μ.) στη δεξιά οχθη του ανω Πηνειού και στη μέση περίπου του δρόμου μεταξύ Τσιπιάνων και Κακοταρίου. Ο λόφος χωρίζεται απο το βουνό μ' ενα διάσελο, που χρησιμεύει για πέρασμα του δημοσίου δρόμου Κακοτάρι-Τσίπιανα-Βλασιά.

Ολος ο χώρος αυτός του λόφου και της πλαγιάς του ,που βρίσκεται η πόλις, περικλείνεται απο δύο χειμάρους που πέφτουν στον Πηνειό και που ο ενας ξεκινάει απο την κορυφή "Πύργος του ΣΚΙΑΔΟΒΟΥΝΙ" (1428 μ.) και κατεβαίνει δίπλα απο τη ράχη που λέγεται ΛΥΚΟΧΟΡΟΣ και ο αλλος που πάλι ξεκινάει απ' το ιδιο βουνό και περνάει δίπλα στη ράχη που λέγεται ΞΥΒΟΥΝΙ. Και οι δύο χείμαροι πέφτουν στην δεξιά οχθη του Πηνειού. Ολη η περιοχή λέγεται ΔΙΠΟΤΑΜΟ. Ισως τα δύο παραπόταμα να δώσαν αυτό το ονομα, ισως και γιατί απέναντι απ' το κάστρο πέφτει μέσα στον Πηνειό ενα ρέμμα που ξεκινάει απ' το χωριό ΚΕΡΕΣΟΒΑ που βρίσκεται ακριβώς απέναντι απ' την ΟΧΙΑ πάνω απο τη αριστερή οχθη του ποταμού.

Η τοποθεσία ειναι στρατηγική γιατί δεσπόζει στο δρόμο που ενωνε την Αχαϊα με την Ηλεία αλλά και γιατί ελεγχε το πέρασμα του ποταμού. Πώς λεγόταν ομως το κάστρο; Εκτός απ΄αυτά που γράφουν οι εγκυκλοπαίδειες και ο Παπανδρέου δεν βρήκα τίποτα αλλο που να λύη το πρόβλημά μας. Οι χωρογραφικοί πίνακες του Hopf στα Chroniques Greco Romanes ο 3ος οπως τους παραθέτω εγώ, παρουσιάζει μετά το Gardisso δηλαδή Γάρτσενον η Σκιαδά α/α 26, το Noetiuni (δηλαδη Μονή Νοτενών) α/α 27 και αμέσως κατόπιν Tripotama η Trisotenia α/α 29

Η σειρά και στο εδαφος επάνω, ετσι ερχεται, γιατί πρώτα ερχόμενοι απο την Αχαϊα συναντάμε το Σκιαδά, μετά το Noetiuni (Νοτενά) και μετά την Οχιά, αρα η ΤΡΙΠΟΤΑΜΑ που λεγόταν ισως τότε και Διπόταμα σήμερα. Ειναι απλή σκέψις βέβαια αυτή.
Στο χωρογραφικό όμως πίνακα υπ' αριθμ.5 (οπως τους παραθέτω εγώ) βρίσκουμε με α/α 41 ZIPIANA και μα α/α 42 Trisotenia. Αν υποθέσουμε οτι το Trisotenia η Tripotama δεν ειναι η Οχιά αλλά η αρχαία Ψωφίδα τότε ZIPIANA πρέπει να ειναι την εποχή εκείνη η Οχιά γιατί τα μεν Τσιπιανά της Μαντινείας ειναι πολύ μακρυά, τα Τσίπιανα της Ηλείας ομως πολύ κοντά.

Δεν αποκλύεται λοιπόν η Οχιά να λεγόταν τότε ZIPIANA κι'αργότερα το νέο χωριό να οναμάστηκε κι' αυτό Τσίπιανα. Αλλη εργασία πάντως πάνω στο θέμα της διερευνήσεως του παληού ονόματος του κάστρου δεν μπόρεσα να βρώ και μάλιστα μεγάλη ειναι η απορία μου πως δεν υπάρχει τίποτα για τόσο σημαντικά ερείπια.

Β΄Περιγραφή:
Η κορυφή του λόφου που εχει εκταση δύο περίπου στρεμμάτων, εχει γύρω της τείχη που ειναι αρκετά ψηλά και χτισμένα πάνω σε πελώριους βράχους. Δεν υπάρχει αμμοκονία. Η πύλη του κάστρου ηταν Β.Α. Ανάμεσα στα δύο ρέμματα που περιγράψαμε και στις πλαγιές του λόφου υπάρχουν τα ερείπια χιλίων σπιτιών (τόσα υπολογίζει ο Παπανδρέου) που το υψος τους σε πολλά περνάει τα 2 μ. Κι' αυτά ειναι χτισμένα χωρίς αμμοκονία. Στην περιοχή διασώζονται τα λείψανα μιάς εκκλησίας, ενός πηγαδιού που κι' αυτά χτίστηκαν χωρίς αμμοκονία.

Ολη η περιοχή ειναι γεμάτη πέτρες και ασφάκες. Φαίνεται πως τα φίδια και μάλιστα οι Οχιές που προτιμούν τέτοιες περιοχές εδωσαν τ' ονομά τους στην ερημη πόλη και το κάστρο της. Για τα ερειπωμένα κτίρια πάρα πάνω , λένε πως ανήκουν στο Μοναστήρι του Αη-Γιώργη.

Υπάρχουν κι' αλλα ερειπωμένα κτίρια ακόμη παρα πάνω που λέγονταν ΠΑΛΗΟΧΩΡΙ.

Γ΄Ιστορία:
Τίποτα σχετικό δεν μπόρεσα ν' ανακαλύψω για την ιστορία του, κάπου διάβασα μόνο πως στην περιοχή αυτή του Κακοταρίου (Σκιαδοχώρια) που ανήκε στους Λαλιώτες Τουρκαλβανούς, τον καρό της Επαναστάσεως του 1821 ζούσε σαν αρχοντας εκεί κάποιος Αβδούλ-Αγάς, με εδρα το Κακοτάρι. Λέγεται πως πρώτος αυτός ανήγγειλε την έκρηξη της Ελληνικής Επαναστάσεως στους Τούρκους.....

Σημείωση δική μου:

Ο συγγραφέας, τον οποίον δεν γνωρίζω, εχει ως πηγές του:
1/ Γ.Παπανδρέου: Η Ηλεία δια μέσου των αιώνων 1924 σελ.180-181
2/ Γ.Χρυσανθακόπουλος : Η Ηλεία επι Τουρκοκρατίας, 1950

Σε μένα εφτασε ως φωτοτυπία των σελίδων 297-298, απο φίλο μου, που ειχε το παλιό βιβλίο και που δεν μπορέσαμε να ξαναβρούμε, και που μάλον ειχε ως τίτλο "Κάστρα του Μωριά"