Το κάστρο της Οχιάς

Φωτογραφίες : Ιωάννης Ντινόπουλος

 

Το κάστρο της Οχιάς

Πάνω ο ομώνυμος λόφος "κάστρο της Οχιάς" και κάτω το πέτρινο γεφύρι- μεγάλης αντοχής-γνωστό σε ολους μας εκεί ως "Πετρωτό"
 
Όταν τον χειμώνα ξεχειλίζει ο Πηνειός, το γεφύρι κάποιες φορές σκεπάζεται από τον όγκο του νερού, στις μεγάλες κατεβασιές. Το γεφύρι όμως αντέχει, παρ' όλο που δέχεται τεράστιες πιέσεις από εκατομμύρια κυβικά νερού, το οποίο νερό στην ορμητική του πορεία προς τη θάλασσα, παρασύρει στο διάβα του πέτρες, ξύλα και ότι αλλο βρεθεί μπροστά του. Φαίνεται ότι τα αυγά και η άμμος που έχουν χρησιμοποιηθεί από τους κατασκευαστές του, ως υλικό σύνδεσης και ως επίχρισμα της καμάρας του, να κρύβουν το μυστικό της τεράστιας αντοχής του.
( Ι.Β.Ν.)

Α Γενικά:
Πρόκειται γι' αρχαίο Βυζαντινό η και Φράγκικο κάστρο μαζύ με πόλη, που το πραγματικό της όνομα δεν μπόρεσα να προσδιορίσω ακόμη. Σήμερα η περιοχή του ανήκει στον Νομό Ηλείας. Βρίσκεται πάνω σ' ενα απόκρυμνο λόφο (745 μ.) στη δεξιά οχθη του ανω Πηνειού και στη μέση περίπου του δρόμου μεταξύ Τσιπιάνων και Κακοταρίου. Ο λόφος χωρίζεται από το βουνό μ' ενα διάσελο, που χρησιμεύει για πέρασμα του δημοσίου δρόμου Κακοτάρι-Τσίπιανα-Βλασιά.

Όλος ο χώρος αυτός του λόφου και της πλαγιάς του, που βρίσκεται η πόλις, περικλείνεται από δύο χειμάρους που πέφτουν στον Πηνειό και που ο ένας ξεκινάει απο την κορυφή "Πύργος του ΣΚΙΑΔΟΒΟΥΝΙ" (1428 μ.) και κατεβαίνει δίπλα απο τη ράχη που λέγεται ΛΥΚΟΧΟΡΟΣ και ο άλλος που πάλι ξεκινάει απ' το ίδιο βουνό και περνάει δίπλα στη ράχη που λέγεται ΞΥΒΟΥΝΙ. Και οι δύο χείμαροι πέφτουν στην δεξιά όχθη του Πηνειού. Όλη η περιοχή λέγεται ΔΙΠΟΤΑΜΟ. Ίσως τα δύο παραπόταμα να δώσαν αυτό το όνομα, ίσως και γιατί απέναντι απ' το κάστρο πέφτει μέσα στον Πηνειό ένα ρέμμα (ποτάμι) που ξεκινάει απ' το χωριό ΚΕΡΕΣΟΒΑ που βρίσκεται ακριβώς απέναντι απ' την ΟΧΙΑ πάνω από τη αριστερή οχθη του ποταμού.

Η τοποθεσία είναι στρατηγική γιατί δεσπόζει στο δρόμο που ένωνε την Αχαϊα με την Ηλεία αλλά και γιατί έλεγχε το πέρασμα του ποταμού. Πώς λεγόταν όμως το κάστρο; Εκτός απ΄αυτά που γράφουν οι εγκυκλοπαίδειες και ο Παπανδρέου δεν βρήκα τίποτα άλλο που να λύη το πρόβλημά μας. Οι χωρογραφικοί πίνακες του Hopf στα Chroniques Greco Romanes ο 3ος όπως τους παραθέτω εγώ, παρουσιάζει μετά το Gardisso δηλαδή Γάρτσενον η Σκιαδά α/α 26, το Noetiuni (δηλαδη Μονή Νοτενών) α/α 27 και αμέσως κατόπιν Tripotama η Trisotenia α/α 29

Η σειρά και στο εδαφος επάνω, έτσι έρχεται, γιατί πρώτα ερχόμενοι απο την Αχαϊα συναντάμε το Σκιαδά, μετά το Noetiuni (Νοτενά) και μετά την Οχιά, άρα ή ΤΡΙΠΟΤΑΜΑ που λεγόταν ίσως τότε και Διπόταμα σήμερα. Είναι απλή σκέψις βέβαια αυτή.
Στο χωρογραφικό όμως πίνακα υπ' αριθμ.5 (όπως τους παραθέτω εγώ) βρίσκουμε με α/α 41 ZIPIANA και μα α/α 42 Trisotenia. Αν υποθέσουμε οτι το Trisotenia η Tripotama δεν είναι η Οχιά αλλά η αρχαία Ψωφίδα τότε ZIPIANA πρέπει να είναι την εποχή εκείνη η Οχιά γιατί τα μεν Τσιπιανά της Μαντινείας είναι πολύ μακρυά, τα Τσίπιανα της Ηλείας όμως πολύ κοντά.

Δεν αποκλύεται λοιπόν η Οχιά να λεγόταν τότε ZIPIANA κι' αργότερα το νέο χωριό να οναμάστηκε κι' αυτό Τσίπιανα. Άλλη εργασία, πάντως, πάνω στο θέμα της διερευνήσεως του παληού ονόματος του κάστρου, δεν μπόρεσα να βρώ και μάλιστα μεγάλη είναι η απορία μου πως δεν υπάρχει τίποτα για τόσο σημαντικά ερείπια.

Β΄Περιγραφή:
Η κορυφή του λόφου που έχει εκταση δύο περίπου στρεμμάτων, έχει γύρω της τείχη που είναι αρκετά ψηλά και χτισμένα πάνω σε πελώριους βράχους. Δεν υπάρχει αμμοκονία. Η πύλη του κάστρου ήταν Β.Α. Ανάμεσα στα δύο ρέμματα που περιγράψαμε και στις πλαγιές του λόφου υπάρχουν τα ερείπια χιλίων σπιτιών (τόσα υπολογίζει ο Παπανδρέου) που το ύψος τους σε πολλά περνάει τα 2 μ. Κι' αυτά είναι χτισμένα χωρίς αμμοκονία. Στην περιοχή διασώζονται τα λείψανα μιάς εκκλησίας, ενός πηγαδιού που κι' αυτά χτίστηκαν χωρίς αμμοκονία.

Όλη η περιοχή είναι γεμάτη πέτρες και ασφάκες. Φαίνεται πως τα φίδια και μάλιστα οι Οχιές που προτιμούν τέτοιες περιοχές εδωσαν τ' ονομά τους στην έρημη πόλη και το κάστρο της. Για τα ερειπωμένα κτίρια πάρα πάνω, λένε πως ανήκουν στο Μοναστήρι του Αη-Γιώργη.

Υπάρχουν κι' αλλα ερειπωμένα κτίρια ακόμη παρά πάνω που λέγονταν ΠΑΛΗΟΧΩΡΙ.

Γ΄Ιστορία:
Τίποτα σχετικό δεν μπόρεσα ν' ανακαλύψω για την ιστορία του, κάπου διάβασα μόνο πως στην περιοχή αυτή του Κακοταρίου (Σκιαδοχώρια) που ανήκε στους Λαλιώτες Τουρκαλβανούς, τον καρό της Επαναστάσεως του 1821 ζούσε σαν άρχοντας εκεί κάποιος Αβδούλ-Αγάς, με έδρα το Κακοτάρι. Λέγεται πως πρώτος αυτός ανήγγειλε την έκρηξη της Ελληνικής Επαναστάσεως στους Τούρκους...

Σημείωση δική μου:

Ο συγγραφέας, τον οποίον δεν γνωρίζω, έχει ως πηγές του:
1/ Γ. Παπανδρέου: Η Ηλεία δια μέσου των αιώνων 1924 σελ.180-181
2/ Γ. Χρυσανθακόπουλος : Η Ηλεία επί Τουρκοκρατίας, 1950

Σε μένα έφτασε ως φωτοτυπία των σελίδων 297-298, από φίλο μου, που ειχε το παλιό βιβλίο και που δεν μπορέσαμε να ξαναβρούμε, και που μάλον είχε ως τίτλο "Κάστρα του Μωριά"

Ι.Β.Ν.